1. Filippo Cassola, antropologia antyku greckiego
2.  
3.         KIM BYLI GRECY?
4.  
5.         1. Pojęcie greckości
6.  
7.  
8.         1. Tukidydes, 479 - Aleksander, k. Macedonii, wasal Kserksesa; poselstwo jego i Spartan - grecka sprawa- Ateńczycy powołują się na:
9.         1) wspólnotę krwi
10.         2) języka
11.         3) religii
12.         4) obyczajów
13.                 (Herodot)
14.  
15.          Owa wspólnota krwi (1) była konwencją. Przypuszczali to Grecy.
16.         Jednorodność językowa - a to już ważne, my i barbaroi;
17.         Religia - istniał wspólny pień religii
18.         Obyczaje - chodzi o życie polis i w polis
19. -----------------------
20.         2. Nazwy etniczne
21.  
22.         co najmniej od VII w.p.n.e. Grecy nazywają siebie Hellenowie
23.  
24.         nazwa pochodzi od Selloi-> Helloi; Homer znał Selloi z Dodony w Epirze; inne Hellady (Hellas) leżały w Tessalii; w końcu nazwa Helloi objęła wszystkich mówiących po grecku; jednocześnie Italię zwano nie tylko Megale Hellas, ale i Hellas po prostu, to samo z wybrzeżem Azji Mniejszej;
25.  
26.        
27.         Homer na opisanie towarzyszy Agamemnona używa słów - Argiwowie, Danaowie i Achajowie
28.        
29.         Argiwowie - mieszkańcy wyspy Argos
30.        
31.         wiele tekstów akadyjskich, egipskich i fenickich z XIV-VII w.p.n.e. mówi o grupach Danuna; nazwa ta, nawet jeśli była używana na określanie Greków, jak twierdził Fritz Schachermeyr, to zaniknęła na rzecz Achajów;
32.  
33.         Achajowie - nazwa z epoki mykeńskiej; w dokumentach hetyckich Ahijjawa; używana była jeszcze w epoce brązu, przed Homerem; w Italii występuje jako "Achivi", co świadczy że trafiła tam gdfy digamma (WAW) była jeszcze wymawiana;
34.         STĄD WIEMY, ŻE ISTNIAŁA ŚWIADOMOŚĆ NARODOWA PRZED HOMEREM;
35.  
36.         DLACZEGO HELLOI WYPARLI ACHAIOI?
37.         Ponieważ na południu osiedlili się Dorowie, którzy nie wpisywali się w tę grupę; stąd wkrótce Achaioi zostali wyparci przez Hellenoi;
38.  
39.         Herodot pisze, że pierwotnie jedynymi prawdziwymi Hellenami byli Dorowie - nie myli się, bo w igrzyskach olimpijskich na peloponezie brali początkowo Dorowie, i sędziów nazywano Hellanodikai;
40.  
41.         GRECY
42.                 - (Graikoi) używane było w Epirze i części Beocji;
43.  
44.                 - nazwy Graeci na oznaczenie Hellenów używali Grecy w Italii; stąd dwie hipotezy na przeniknięcie:
45.                         1) Kyme, założone przez Eubejczyków (niedaleko Beocji), było punktem pośrednim;
46.                         2) Nazwa dotarła tam przez kontakt Etrusków z Epirotami;
47.  
48. --------------------------
49.         3. Jedność i pluralizm w świecie greckim
50.  
51.         - jak, w takim razie, skoro poleis w epoce klasycznej było ok. 1000-1200 zachowano jedność?
52.         - bóstwa przecież różniły się - Zeus kreteński był małym chłopcem umierającym co roku, symbolem wegetacji
53.         - Filippo Cassola widzi odpowiedź w tym, że mimo różnic utrzymywano kontakt - regularnie podróżowano i prowadzono handel;
54.         - podróżowali artyści, lekarze, malarze, architekci, w końcu poeci i rapsodowie - i to RAPSODOWIE odegrali ważną rolę - śpiewając Homera przyczynili się do nauczania religii, do tworzenia bóstw panhelleńskich;
55.         - wymiana ta zapewniła wzajemne zrozumienie kultur
56.         - tylko SPARTA zamknęła sie i odizolowała w VI wieku;
57.  
58. ----------------------------
59.         4. Człowiek, los i zaświaty
60.  
61.         CZŁOWIEK GRECKI - pesymizm życia i duch nieugiętego oporu
62.  
63.         Bogowie są okrutni, a ich "phthnos theon", zazdrość bogów, to surowe prawa i nakazy; stąd "nic ponad miarę", stąd "poznaj samego siebie"
64.  
65.         Kara spada na człowieka nie tylko winnego, ale i jego dzieci; dlatego chyba lepiej się nie urodzić, a jeśli już, to szybko umrzeć - stąd opowieść Herodota o Kleobisie i Bitonie, którzy ciągną wóz z matką - matka wyprasza dla nich łaske - śmierć we śnie;
66.  
67.                         CO? z jednej strony mowa o tym, że jak najsybsza śmierć jest najlepsza (Teognis i Sofokles), z drugiej mamy przecież opis Theagenesa, który walczy niż umrzeć; ten pesymizm nie determinował wszystkiego; dalej Platon - w Uczcie pisze o tym, że człowiek pragnie nieśmiertelności;
68.  
69.         STRACH PRZED ŚMIERCIĄ ODCZUWAJĄ też Platon, Sokrates, homerowy Achilles wolałby żyć jako parobek;
70.  
71.         WIZJA ZAŚWIATÓW - nie ma! na pola elizejskie mogą liczyć tylko herosi, a w hadesie błoto;
72.  
73.         ROLA MISTERIÓW - obiecują mniej ponry los; orfizm obiecywał zbawienie zależne już nie od inicjacji, a od czynów moralnych - nie wolno przelewać krwi;
74.                 w misteria byli jednak wtajemniczeni nieliczni - wśród wieśniaków nadal przeważały homerowe zaświaty; "Martin P. Nilsson, przypis - "zaświaty greckich wieśniaków do dzisiaj są bardzo podobne do Homerowego Hadesu" - 1961 r.
75.  
76. --------------------
77.         5. Duch rywalizacji
78.        
79.         - w 480r., pisze Herodot, Kserkses zatrzymał się w pochodzie na Grecję w Tracji i przywołał tam byłego króla Sparty pytając jakie mają szanse Grecy - Demaratos odpowiedział zgodnie z myślą mówiącą, że im lud bardziej doświadczany, mały i ubogi - tym silniejszy wzrasta;
80.         FRAGMENT ODYSEI "snieśi to, moje serce, jużeś i bardziej psie dni znosiło"
81.        
82.         ZARYSOWUJE SIĘ TO, w czym Jacob Burckardt, szwajcarski historyk, widział niejako motor napędowy cywilizacji greckiej; stąd WAŚŃ, ERIS, porusza rolnika i tak dalej by stali się lepsi od sąsiada; RYWALIZACJA - ELEMENT AGOnIstYCZNY; agon to na początku rywalizacja w zawodach - później jednak w każdej dziedzinie życia; pragną NIEŚMIERTELNEJ CHWAŁY;
83.  
84.         AGON w sensie ścisłym znaczy każde ZGROMADZENIE - jednak każde zajęcie też postrzegane jest jako turniej- Simonides, jak psize Ksenofont w Hieronie, pisze do Hierona, tyrana Syrakuz, że ten musi rywalizować z innymi miastami by wygrać "najwspanialsze zawody";
85.  
86.         wkrótce staną też ludzie do agonu z bogami (pkt. 7)
87.  
88.  
89.        
90. --------------------------     
91.  
92.  
93.         6. Herosi
94.  
95.         dla Hezjoda - mężowie walczący pod Troją; niektórzy nie umarli i odeszli na Wyspy Szczęśliwe
96.  
97.         w Grecji klasycznej - ktoś kto się zasłużył, a potem zszedł do podziemi
98.  
99.         nieustannie ustanawiano nowych herosów - Harmodiosa i Arystogejtona na ten przykład, ale też wszystkich maratonomachoi
100.  
101.         pojęcie traci wartość - na grobowcach każdego pisze się w epoce hellenistycznej "heros" i jest to coś jak "świętej pamięci"
102.  
103.        
104. ----------------------
105.  
106.  
107.         7. Bogowie wśród ludzi
108.  
109.         - niektórych poeci, Homer czy Pindar, Ajschylos nazywają "bogami wśród ludzi"
110.  
111.         - Arystoteles pisze, że ludzie którzy cnotąprzerastają każdego, są bogami wśród ludzi
112.  
113.         - Pindar przestrzega przed przekraczaniem granicy - a to świadczy, że istniały aspiracje do takiego przekraczania
114.  
115.         - pierwszy Grek którego WYNIESIONO NA OŁTARZE - LIZANDER, pogromca potęgi Aten; na Samos przyznano mu te zaszczyty;
116.  
117.         w 338 r. Izokrates napisał do Filipa, że gdyby zwyciężył Greków, to nei pozostałoby mu nic innego jak zostanie Bogiem; i faktycznie został - podczas procesji kzał podnieść własny psąg obok posągów innych bogów;
118.  
119. --------------------------
120.  
121.         8. Polis - było na wykładzie!
122.  
123.         - początkowo gród, górne miasto, dolne miasto to asty a reszta to demos, później chora;
124.  
125.         - prawdziwym znaczeniemPOLIS jest -
126.                         Arystoteles - "wspólnota ludzi wolnych"
127.                         Tukidydes - "Polis tworzą bowiem ludzie, a nie mury"
128.  
129.         -stąd grecy nie mówili Ateny, tylko Ateńczycy itp. itd.,
130.  
131.         - Tukidydes pisze, że kiedyś korsarze napadali POLEIS POZBAWIONE MURÓW;  - mury to jeszcze nie polis
132.  
133.         - polis to take pełnoprawny udział wszystkich obywateli w życiu państwa
134.  
135.         - HERODOT O DEMOKRACJI - Ateńczycy przegrywali za tyranii, a w demokracji -
136.  
137.                         "...uciskani rządami walczyli niechętnie, gdyż wysilali się dla pana; lecz skoro stali się wolnymi, każdy z ochotą wysilal się dla siebie samego"
138.  
139.         - KOBIETY - wykluczone z życia publicznego;
140.  
141.                 - w sparcie kobiety mogły dziedziczyć
142.  
143.         - w Atenach - brak praw; od Ksenofonta wiemy, że w kręgu rodzinnym widzimy, że nie było tak najgorzej - młody mężczyzna rozdzieliwszy obowiązki mówi do żony "jeśli będziesz ode mnie lepsza, będę Twoim sługą";
144.  
145.         -NIEWOLNICY - nieprawda, że obywatele nie musieli pracować - większość pracowała i to ciężko;
146.  
147.         - w dziele anonimowego dzieła, "Utworze Ateńczyków" oskarża się Ateńczyków, że w Atenach nie można bić niewolnika, że czasami żyjąw luksusie itp.; gdy na Korkyrze w 427 wybucha wojna domowa między demokratami a arystokratami, niewolnicy poparli w większości demokratów;
148.  
149. ------------------------------
150.  
151.  
152.         9. Niezależność polis
153.        
154.         - nie było w demokracji reprezentacji politycznej - dlatego też poleis były małe;
155.  
156.         - Droysen uważał, że przed Filipem polieis dążyły do (udanego) zbudowania jedności narodowej a następnie do zjednoczenia się; najpierw Ateny, potem Sparta, potem Teby; potem Filip;
157.  
158.         - tak uważano do pierwszych dziesięcioleci 20 wieku; nieprawda! Grecy czuli odrazę do jedności politycznej; jeżeli panhellenizm, to jedynie w wymiarze wielkiego przymierza przeciw Persom;  zawsze uważano symmachię za zło konieczne;
159. -----------------------------------------
160.  
161.         10. Grecy i barbarzyńcy
162.  
163.  
164.         - poczucie odrębności istniało jeszcze przed wojnami perskimi; pokazuje się KONTRAST
165.  
166.         - Grecy cieszą się wolnością, persowie - są niewolni
167.  
168.         - Demaratos mówi Kserksesowi (patrz punkt 5), że Grecy nie są wszak bez pana - stoi nad nimi prawo; Ajschylos, Persowie
169.  
170.                 - PÓŹNIEJ TO W OÓLE
171.  
172.                         - NA PÓŁNOCY EUROPY - waleczne ludy, ale niezbyt bystre, nie potrafią się zorganizować
173.                         -W AZJI _ bystre i zdolne, ale brak im odwagi, stąd niewola;
174.  
175.                         A GRECY SĄ W ŚRODKU - i odważni, i twórczy;
176.  
177.  
178.                 GRECY NIE SĄ RASISTAMI GEOGRAFICZNIE - Arystoteles i Kartaginę uważa za polis;
179.  
180.         - ponadto pźóniej widzimy "helleńskich Scytów" u Herodota itp;
181.  
182.                 - ISOKRATES PISZE!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
183.                         - IMIĘ HELLENÓW OZNACZA JUŻ NIE RÓD, ALE SPOSÓB MYŚLENIA;
184.